फिक्हको अर्थ र ब्याख्या
फिक्हको शब्द समझ र बुद्धिकोअर्थमा प्रयोग हुन्छ । फलस्वरुप निम्न प्रमाणबाट स्पष्ट हुन्छ 1- ,, तिनिहरुले भनेः हे शुऐब तिम्रा धेरैजसो कुराहरु हामीले बुझदैनौ र हामीले देख्दछौं तिमि धेरै कमजोर पनि छौ, र यदि तिम्रा खान्दानको ख्याल न भएको भए हामिले तिमिलाई ढुङ्गा हानेर खतम पारिदिन्थ्यौं,र तिमिलाई हामीविरुद्ध शक्ति पनि छैन,, (सूरः हूद 91) 2- ,,यिनिहरुलाई के भएको छ कि कुनै कुरा बुझ्ने नजिक पनि छैनन्,,(सूरह अन्निसा – 78) 3- अल्लाह तआलाको कथन छ कि ,,र यो त हुनै सक्दैन कि मोमिनहरु सबै निस्किहालून्, त यस्तो किन न गरियोस् कि प्रत्येक ठूलो समूहमध्येबाट एउटा सानो समूह जाने गरोस् ताकि धर्म को शिक्षा ग्रहण गरून् र आफ्ना समूह तिर फर्केर आएपछि भयको कुरा सुनाउन् ताकि तिनिहरु डरुन् र आफूलाई दृष्कर्मबाट टाढा राखून्,,(अल तौबः 122) हदीसमा छ कि ,, अल्लाह तआला जस संग लाभको योजना गरिन्छ उसलाई धर्म (दीन) को समझ र बुद्धि दान प्रदान गरिदिन्छ,, (बुखारी किताबुल इल्म)
अवधि परिभाषाः- (इस्तेलाही तारीफ) यस्तो ज्ञान जसमा शरई आदेशबाट छलफल हुनेछ । जसको सम्बन्ध प्रक्रिया (अमल) बाट छ जसलाई विस्तृत तर्क (तफ्सीली दलाइल) बाट प्राप्त गर्न सकिन्छ ।
सामान्यता फिक्हको ज्ञानको त्यही परिभाषा गरिन्छ जुन माथि उल्लेख गरेको छु । यसको अतिरिक्त विभिन्न धर्मशास्त्रीहरु विभिन्न परिभाषा पनि गरिएको छ ।
शब्द सारांश यो हो कि फिक्हको ज्ञानमा मात्र त्यो समस्या बाट छलफल गरिन्छ जुन मात्र सेवकहरुको कार्यहरु बाट सम्बंधित हुन्छ जस्तै प्रार्थना, (नमाज) ,ब्रत, (रोजः) निकाह, तलाक, किन,बेच र अपराध इत्यादि अर्को शब्दमा यस ज्ञानमा मात्र यसतो आदेश (अहकाम) समावेश छन् जुन उपासना (इबादात) र लेनदेनबाट समबंधित होस् र यस्तो आदेशको यसमा कोहि हस्तछेप छैन जुन श्रद्धा र विश्वास सम्बंधित होस् ।